تغذیه مرغ گوشتی

 

لزوم پیشرفت درتغذیه جوجه های گوشتی

ژنوتیپ سویه های مورد استفاده در صنعت طیور گوشتی طی 40 سال گذشته به طورمعنی داری تغییر پیدا کرده و این تغییرات تا به امروز نیز ادامه داشته است شرکت های فروشنده سویه های مختلف طیور از معیارهای انتخاب متفاوتی استفاده می کنند که این امر موجب شده است که ژنوتیپ های مختلفی در صنعت طیور دنیا در دسترس باشد درعین حال اکثر متخصصین تغذیه طیور هنگام تنظیم جیره و طراحی راهکارهای تغذیه ای جوجه های گوشتی این تغییرات را در نظر نمی گیرند روشی که در حال حاضر برای تنظیم جیره های غذایی جوجه های گوشتی استفاده می شود متکی بر جداول احتیاجات غذایی است که برای دوره های مختلف زندگی جوجه های گوشتی تهیه شده است . در این جداول نیاز سویه های مختلف جوجه های گوشتی بر اساس توانایی رشد و چاق شده آنها در نظر گرفته نمی شود و در عمل و با استفاده از این جداول بهبودی در تغذیه جوجه ها حاصل نمی شود برای پیشرفت در این زمینه لازم است اطلاعاتی در مورد پرنده خوراک و محیط زندگی جوجه ها جمع آوری گردد تا بتوان این عوامل را در یک مدل جهت پیش بینی دقیق مصرف خوراک و رشد سویه های مختلف در محیط های متفاوت به کار برد با استفاده از چنین مدلی می توان اقتصادی ترین روش تغذیه جوجه های گوشتی در شرایط مختلف را تعیین نمود زیرا تنها روشی که متخصصین تغذیه طیور می توانند با استفاده از آن کارایی تغذیه جوجه های گوشتی را افزایش دهند استفاده از مدلی جهت شبیه سازی وضعیت پرورش آنهاست .

 

در حال حاضر سه روش عمده برای تهیه دان مرغ عبارتند از :

1 - دان مرغ آماده یا دان کامل

این محصول توسط بسیاری از کارخانجات خوراک دام و طیور تولید شده است. از نظر ترکیب غذایی دان کامل جیره ای متوازن و فرموله شده بوده که حاوی تمام مواد مغذی مورد نیاز رشد پرنده است و بصورت کاملا آماده در اختیار مرغداران قرار می گیرد. تغذیه مرغ ها با استفاده از دان کامل بسیار راحت و احتمال بروز خطا کمتر است اما هزینه خوراک در هنگام استفاده از دان آماده افزایش می یابد. دان کامل از ترکیب ذرت، کنجاله سویا، گندم، اسیدهای آمینه، مکمل های ویتامینه و معدنی، برخی افزدونی ها و… تهیه می شود.

2 - تهیه دان مرغ با استفاده از کنسانتره های موجود

کنسانتره یا خوراک متراکم مجموعه ای از ریز مغذی های اصلی مورد نیاز طیور است که به صورت فرموله و متعادل توسط بسیاری از کارخانجات خوراک دام و طیور تولید می شود. در هنگام استفاده از کنسانتره برای تهیه دان مرغداری فقط لازم است ذرت، کنجاله سویا، منابع کلسیم (دی کلسیم فسفات یا پودر صدف) و بعضا نمک به کنسانتره اضافه شود. بدیهی است که با گنجاندن اقلام ریز جیره (مانند اسیدهای آمینه، مکمل های معدنی و ویتامینه ، کولین کلراید و ….) در کنسانتره تهیه دان با استفاده از کنسانتره علاوه بر سهولت ساخت دان و صرفه جویی در زمان ساخت دان، اشتباهات جیره نویسی را به حداقل می رساند.

انواع کنسانتره های رایج در بازار ایران کنسانتره های 2 % ، 2.5 % ، 5% ، 7.5 % و 10% می باشد .

3 - تهیه دان مرغ با استفاده از ریز مغذی ها

اقتصادی ترین روش تهیه دان مرغ، استفاده از ریز مغذی­هاست. گرچه در هنگام استفاده از ریز مغذی ها احتمال بروز خطا در فرموله کردن و ساخت دان نسبت به روش های قبلی افزایش می یابد. در این روش تک تک اقلام خوراکی شامل ذرت، گندم، کنجاله سویا، مکمل های معدنی و ویتامینه، اسیدهای آمینه (لیزین، متیونین، ترئونین)، منابع کلسیم و فسفات و سایر افزودنی های دیگر برای ساخت جیره توسط مرغدار تهیه می شود.

مواد تشکیل دهنده دان مرغ (اجزای خوراک طیور)

خوراک مرغ از منابع خوراکی متنوع گیاهی ، حیوانی و معدنی تشکیل می شود. علاوه بر این منابع که بخش اعظم جیره طیور را شامل می شوند مواد افزودنی متعددی در بازار موجود است که برای بهبود عملکرد گله و به میزان اندک به خوراک افزوده می شود. مواد اولیه که برای تهیه خوراک طیور استفاده می شوند باید عاری از کپک زدگی بوده و از نظر ظاهری دارای رنگ و بوی طبیعی باشند.

از جمله موادی که در تهیه خوراک طیور کاربرد دارند می توان ذرت، گلوتن ذرت، گندم، کنجاله سویا، پودر ماهی، پودر گوشت، پودر استخوان، پریمیکس های معدنی و ویتامینه، مونو و دی کلسیم فسفات (MCP و DCP)، اسیدهای آمینه ضروری (لیزین، متیونین، ترئونین و …)، کولین کلراید، نمک، روغن، جوش شیرین و انواع افزودنی ها از جمله پروبیوتیک، آنزیم و بایندرهای گوناگون را نام برد.

در ادامه به تعدادی از مواد خوراکی رایج در جیره طیور اشاره می شود:

ذرت در تغذیه مرغ

ذرت عمده ترین غله مورد استفاده در جیره طیور است. چون بخش زیادی از جیره را به خود اختصاص می دهد منبع اصلی تامین انرژی جیره محسوب می شود. هر یک کیلوگرم ذرت حاوی 3350 کیلوکالری انرژی متابولیسمی است. بر خلاف ارزش انرژی زایی بالا ذرت از نظر پروتئین منبع فقیری بوده و برخی اسیدهای آمینه مانند لیزین و متیونین آن و همچنین میزان کلسیم و فسفر پایین است. واریته های مختلفی از ذرت در سراسر جهان کشت می شود که از نظر ظاهری، خصوصیات شیمیایی و ارزش غذایی با هم متفاوتند. به طور کلی کیفیت ذرت بسته به واریته، فصل کشت، میزان رطوبت، شرایط انبارداری و … درجه بندی می شود.

گندم در دان مرغ

گندم یکی از معمول ترین غلات مورد استفاده در تغذیه دام و طیور است. گندم در برخی کشورها به دلیل فراوانی و ارزانی نسبی، منبع اصلی انرژی و جایگزین بخش اعظمی از ذرت در جیره طیور می شود. در اکثر مناطق در تنظیم جیره های غذایی طیور از ذرت و گندم به منظور تأمین انرژی بطور همزمان استفاده می شود. در هنگام استفاده از گندم درجیره باید توجه داشت که مقادیر بالاتر از 30 درصد آن در جیره موجب بروز مشکلات گوارشی بخصوص برای پرندگان جوان می شود. هر کیلوگرم گندم حاوی ۳۰۸۰ کیلوکالری انرژی متابولیسمی است. گندم از نظر پروتئین فقیر می باشد.

گلوتن ذرت در تغذیه مرغ

گلوتن ذرت مهم ترین فراورده جانبی فرآیند آسیاب مرطوب ذرت است که طی مراحل جداسازی نشاسته از دانه ذرت حاصل می شود. گلوتن بخش پروتئین دانه ذرت است و حاوی 60 درصد پروتئین است. گلوتن ذرت دارای انرژی متابولیسمی بالا بوده و از نظر اسیدهای آمینه (به استثنای لیزین) بسیار غنی بوده ­؛ همچنین قابلیت هضم بالایی داشته و در تغذیه طیور جوان اهمیت بالایی دارد. گلوتن به عنوان منبع رنگیزه های طبیعی مانند کاروتن و گزانتوفیل بوده و افزودن آن به جیره موجب افزایش رنگ گوشت و زرده تخم مرغ می شود.

استفاده از کنجاله سویا در دان مرغ

کنجاله سویا یکی از مهم ترین منابع خوراکی در صنعت دامپروری بوده و منبع اصلی پروتئین در جیره دام و طیور است. سویا حاوی حدود 44 تا 48 درصد پروتئین بوده و هر کیلوگرم آن حاوی ۲۶۵۰ کیلوکالری می باشد. کنجاله سویا پس از روغنگیری از دانه سویا بدست می آید و حاوی پروتئین با کیفیت و اکثر اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز طیور (به استثنای متیونین) است. کنجاله سویا در میان منابع گیاهی پروتئین دارای بیشترین میزان لایزین است. کنجاله سویا دارای عوامل ضد تغذیه ای و بازدارنده رشد است که در اثر حرارت دهی از بین می روند. برای حفظ حداکثر کیفیت پروتئین سویا لازم است حرارت دهی به نحو مناسبی انجام شود. حرارت مناسب علاوه بر غیر فعال کردن عوامل ضدتغذیه ای بازدارنده رشد موجب افزایش قابلیت دسترسی متیونین سویا می شود. به طور کلی کیفیت کنجاله سویا با توجه به عواملی نظیر وزن، میزان پروتئین، میزان رطوبت، میزان چربی و فعالیت اوره آز تعیین می­شود.

پودر ماهی در دان مرغ

 

یکی از منابع غنی پروتئین حیوانی است که از ماهی های مختلف و غیر قابل استفاده در تغذیه انسان تهیه می شود. میزان پروتئین پودر ماهی حدودا 50-60 درصد بوده و هر کیلوگرم آن حاوی۲۹۰۰ کیلو کالری انرژی متابولیسمی است. پودر ماهی منبع عالی اسیدهای آمینه ضروری لیزین و متیونین بوده و سرشار از ویتامین های مختلف مانند ویتامین A، D، E، و ویتامین­های گروه B و مواد معدنی نظیر آهن ، ید، کلسیم و فسفر و … است.

بر اساس نوع ماهی مورد استفاده در تهیه آن و روش فرآوری رنگی متغیر میان خاکستری و قهوه ای روشن تا تیره دارد. به محدودیت تغذیه ای پودر ماهی در جیره جوجه های گوشتی برای پیشگیری از عارضه فرسایش سنگدان و در جیره مرغان تخمگذار برای جلوگیری از ایجاد طعم و بوی ماهی در تخم مرغ باید توجه شود.

طرز تهیه دان مرغ (روش های تهیه خوراک طیور)

برای تهیه خوراک متوازن و متعادل، نحوه درست مخلوط کردن اجزای مختلف جیره اهمیت بسیاری دارد. دان کامل یا دان آماده مرغ از طریق میکس کردن ( مخلوط سازی) اجزای خوراکی درون میکسرهای خاص تهیه می شود به نحوی که مواد مغذی به صورت کاملا یکنواخت در کل دان توزیع شوند. مخلوط سازی باید در مدت زمان مناسب و به شیوه صحیح صورت گرفته و اجزای جیره به ترتیب خاصی به میکسر افزوده شوند.

در کارخانجات خوراک دام، دان کامل مرغی تحت عنوان خوراک آماده و با استفاده از اقلام متنوع خوراکی درون میکسرهای افقی تهیه می شود. همچنین کنسانتره های تجاری (خوراک متراکم) به عنوان بخشی از خوراک طیور هستند که در مرغداری پس از افزودن ذرت و سویا و برخی مواد دیگر جیره غذایی کاملی برای استفاده طیور مهیا می کنند.

ترکیب کنسانتره ­های تجاری مختلف با هم متفاوت است اما به طور معمول کنسانتره حاوی اسیدهای آمینه (مانند لیزین، متیونین، ترئونین و …)، پرمیکس های معدنی و ویتامینه، کریر (حامل) های متعارف (انواع سبوس و یا کربنات) آنزیم های مختلف، توکسین بایندر و … است. پس از فرموله شدن کنسانتره، مواد اولیه تشکیل دهنده آن درون میکسرهای افقی با هم مخلوط می شوند.

دان مرغ معمولا به شکل آردی (مش)، پلت و کرامبل تهیه می شود.

دان مرغ (مش) آردی

در دان به­فرم آردی ( فرم مش) اجزای جیره آسیاب شده و با هم مخلوط می شوند ( بدون هیچ فرایند اضافه ای). طیور در هنگام استفاده از جیره های آردی به طور انتخابی ذرات درشت را به ذرات ریزتر ترجیح می دهند. اجزای ریز جیره که عمدتا حاوی مواد معدنی و ویتامین ها هستند در دانخوری باقی می مانند. در چنین شرایطی احتمال بروز علایم کمبود در گله وجود دارد از طرف دیگر در هنگام تغذیه گله با دان آردی مصرف خوراک افزایش یافته و میزان ریخت و پاش دان از دانخوری ها بالاست.

پلت

برای تهیه خوراک به فرم پلت، جیره آردی از دستگاه پلت زنی تحت شرایط خاص (دما، رطوبت، فشار و …) عبور کرده و محصول نهایی به شکل استوانه هایی در اندازه های مختلف (بسته به اندازه دای) از دستگاه خارج می شود. از مهم ترین مزایای خوراک پلت حذف قدرت انتخاب اجزای جیره توسط پرنده است. بنابراین تمام بخش های جیره فرموله شده بطور یکنواخت در اختیار پرنده قرار می گیرد. بعلاوه پلت خوش خوراک تر از جیره آردی بوده و این موضوع برای پرندگان جوان که مصرف پایین تری دارند، اهمیت دارد. بهترین مزیت تغذیه با خوراک پلت بهبود ضریب تبدیل خوراک است.

در هنگام استفاده از جیره به فرم پلت ، پرت خوراک و همچنین مدت زمان مصرف خوراک کمتر شده که موجب کاهش انرژی مورد نیاز برای خوراک خوردن می شود. ‌از دیگر فواید پلت می توان به کاهش گرد و غبار از جیره و نیز تخریب ارگانیسم های بیماری زا در طی فرایند پلت کردن خوراک اشاره کرد. با این وجود تغذیه پلت باعث افزایش هزینه خوراک شده و در هنگام تغذیه خوراک به شکل پلت، آب مصرفی گله افزایش می یابد که این امر منجر به افزایش رطوبت مدفوع و بستر و مشکلات متعاقب آن می شود.

کیفیت پلت با استفاده از شاخص دوام پلت (PDI) سنجیده می شود و بیانگر نسبت دانه­های پلت شده سالم در مقایسه با دانه های خردشده است. کیفیت خوراک پلت شده با کاهش نسبت دانه های خردشده به دانه های سالم افزایش خواهد یافت. کیفیت پلت بیش از هر چیز به فرمولاسیون جیره دارد. اندازه ذرات جیره و همچنین خصوصیات اجزای جیره از عوامل تاثیر گذار بر کیفیت پلت هستند.

کرامبل

از نظر اندازه ذرات خوراک، کرامبل حد وسط پلت و دان آردی است. در روزهای ابتدای پرورش کرامبل گزینه مناسبی برای شروع تغذیه جوجه مرغ های جوان است. اندازه ذرات کرامبل از کمتر از 5/1 میلی­متر (کرامبل ریز) تا حدود 4 میلی­متر (کرامبل درشت) متغیر است.

بهترین جیره غذایی مرغ (جیره غذایی مناسب طیور)

بهترین جیره، جیره ای است که از مواد با کیفیت و در دسترس و با قیمت مناسب تهیه شده باشد. از آنجایی که بیشترین هزینه در مرغداری، هزینه خوراک است، جیره نویسی با حداقل قیمت یکی از راه های به حداقل رساندن هزینه های پرورش طیور است. برای تنظیم جیره مناسب طیور باید از اجزاء خوراکی بطور منطقی و متعادل در جیره استفاده کرد به گونه ای که مقدار و نسبت مواد مغذی مورد نیاز پرنده از طریق جیره تامین شود. برای تهیه جیره مناسب اطلاعات زیر مورد نیاز است:

1- نیاز مواد مغذی (احتیاجات) پرنده را بشناسیم

2- از نوع و میزان مواد مغذی موجود در مواد خوراکی آگاهی داشته باشیم

احتیاجات غذایی پرنده بستگی گونه (مرغ ، …)، نژاد (گوشتی یا تخمگذار)، ژنتیک (سویه های مختلف مثلا سویه راس ROSS ، سویه کاب COBB و ….)، سن، وضعیت تولیدی، و شرایط محیط دارد.

فرمول دان مرغ گوشتی

فرمول جیره خوراکی طیور گوشتی توسط متخصصین جیره نویسی و با استفاده از نرم افزارهای تخصصی جیره نویسی به دست می آید. جیره نویسی، علم و هنر مخلوط کردن مواد خوراکی موجود در بازار با هدف تامین نیازمندی های رشد بدن طیور با حداقل قیمت ممکن است. برخی برنامه های رایج جیره نویسی موجود در بازار عبارتند از UFFDA ، WUFFDA ، AMINOFEED و غیره.

فرمول جیره خوراکی بر اساس سن، وزن، شرایط سلامت گله، وزن کشتار فرموله می­شود. یک جیره خوب علاوه بر این که کلیه احتیاجات بدن را باید بتواند تامین نماید، باید اقتصادی هم باشد. یعنی تهیه و استفاده از آن برای مرغدار مقرون به صرفه باشد. نیازهای غذایی و احتیاجات بدن طیور در طول دوره پرورش مرغ گوشتی یکسان نیست و تغییر می کند. بنابراین جیره غذایی طیور نیز در طول دوره پرورش یکسان نیست و با توجه به میانگین وزن گله متغیر است.

پروتئین و انرژی دو مورد مهم تغییرات جیره هستند. در ابتدای دوره پرورش به علت رشد سریع بدن، جیره غذایی طیور جوان حاوی مقادیر بالای پروتئین (23 درصد) نسبت به انتهای دوره پرورش مرغ گوشتی (17 درصد) است. برعکس میزان انرژی مورد نیاز طیور در ابتدای دوره نسبت به انتهای دوره کمتر است. به طور کلی نسبت انرژی به پروتئین جیره در سرتاسر دوره پرورش باید رعایت گردد.

برای تامین دقیق نیازمندی های طیور، دوره پرورش به چند دوره تغذیه ای (آغازین، میانی و پایانی) تقسیم می شود و هر دوره جیره خاصی در اختیار پرندگان قرار می گیرد. در دوره آغازین که از بدو ورود طیور به سالن پرورش آغاز می شود جیره های پری استارتر (سه روز نخست تا هفته اول پرورش) و استارتر (STARTER) به مدت 2 هفته، در دوره میانی یعنی در سن 21 روزگی تا 35 روزگی جیره میانی که به جیره رشد (GROWER) معروف است در اختیار پرندگان قرار می گیرد. در انتهای دوره نیز جیره پایانی ( FINISHER) در اختیار گله قرار می گیرد.

این تقسیم بندی برای انطباق بیشتر ترکیب جیره غذایی با احتیاجات پرنده است. به نحوی که احتیاجات بدن پرنده به بهترین نحو تامین گردد و اختلالی در روند رشد گله ایجاد نشود. فرمولاسیون جیره ها بر اساس وزن هدف (وزن کشتار در زمان ارسال به بازار) تعیین می شود. ضریب تبدیل خوراک به گوشت و رسیدن به وزن نهایی گله در زمان کشتار عوامل اصلی فرمولاسیون موفق جیره هستند. فرمولاسیون جیره علاوه بر رشد مناسب گله، تاثیر زیادی بر کیفیت لاشه نیز دارد.

جیره های نامناسب و نامتعادل موجب افت کیفیت لاشه و تجمع چربی در نقاط مختلف لاشه و کاهش بازار پسندی آن می شود. برای جلوگیری از اثرات ناشی از باقی مانده های دارویی و آنتی بیوتیکی در لاشه طیور اکیدا توصیه می شود به زمان قطع مصرف دارو قبل از کشتار توجه شود.

مصرف آب

آب مهمترین ماده غذایی در جیره پرندگان است اگر چه مقدار موردنیاز نمی تواند در مقایسه با دیگر مواد غذایی به سادگی اندازه گیری شود مقدار آب مورد نیاز پرندگان گوشتی بستگی به حرارت محیط ، رطوبت نسبی اجزا جیره ، سرعت رشد و راندمان باز جذب آب بوسیله کلیه دارد آب در بدن به عنوان یک حلال عمل می کند که مواد غذایی را در بدن حل و مواد زاید رادفع می کند در داخل بدن بسیاری از واکنشهای شیمیایی بوسیله آنزیمها ، در محیط محلول انجام شده و هیدرولیز می گردند بدلیل گرمای بالای آب ، تغییرات خیلی کوچکی در حرارت بدن می شود حرارت نهان تبخیر آب نیز بسیار بالا ست وتبخیر آن از پرنده قسمتی مهم از تنظیم حرارتی بدن پرنده را به عهده دارد همچنین مصرف مقدار غذای مصرفی آب می نوشند البته مقدار واقعی مصرف آب ، بستگی به نوع غذا ، حرارت محیط و عوامل مدیر یتی دارد افزایش پروتئین خام جیره مقدار مصرف آب و نسبت آب به غذا را افزایش میدهد غذاهای کرامبل و یا پلت شده نسبت به غذاهای مش هم آب و هم مقدار مصرف غذا را افزایش می دهند اما نسبت آب به غذا تقریبا ثابت باقی می ماند افزایش نمک جیره و دیگر مواد معدنی اسمولیتیکی مقدار مصرف آب را جهت تنظیم افزایش مواد معدنی و دفع آنها از طریق کلیه افزایش می دهد مصرف آب مهمترین تاثیر را روی مقدار مصرف غذا وقتی دارد که مصرف محدود شود و آب بدن راتحت تاثیر قرار دهد در دسترس بدن آب بستگی به تراکم گله و فضای آبخوریها دارد اگرچه آبخوریهای قطره ای کاراتر و بهداشتی بوده ولی این آبخوریها مقدار جریان آب کافی برای بوقلمونها بعد از سن 6 هفتگی فراهم نمی کنند ومتعاقبا مقدار مصرف غذا تحت تاثیر قرار میگیرد .

فاکتورهای مدیریتی که مقدار مصرف غذا را تحت تاثیر قرار می دهند

مقدار مصرف غذا به طور معنی داری در بین گله ها یا فارمهایی با امکانات مشابه حتی اگر غذای یکسانی را مصرف کنند و دستورات مدیریتی مشابهی را تعقیب کنند می تواند اختلافهایی درنحوه مدیریت و بیماری می باشد .

سه عامل مدیریتی که می تواند روی مقدار مصرف غذای پرندگان گوشتی موثر باشد عبارتنداز :

1 دسترسی به آب و غذا

2 تنشهای محیطی

3 بیماری .

تاثیر نسبی هر یک از این فاکتورها روی مقدار مصرف غذا بستگی به تراکم گله دارد هر چقدر تراکم گله افزایش یابد تقاضا و رقابت برای نیازهای اساسی ، مثل آب ، غذا ، بستر و هوا افزایش می یابد . توجه به هر یک از این عوامل عمومی برای پرندگان جهت مصرف غذا در حد پتانسیل ژنتیکیشان حیاتی می باشد در زیر به طور خلاصه به هر یک از عوامل مدیریتی که روی مقدار مصرف غذا تاثیر دارند اشاره می شود .

دسترسی به غذا و آب

طیور گوشتی باید آزادانه و بدون هر گونه محدودیتی به غذا و آب از روز جایگزینی در سالن تا روزی که به بازار فرستاده می شوند دسترسی داشته باشد دانخوری و آبخوری باید به تعداد کافی در دسترس باشد در این صورت رقابت کمی در طول تغذیه پرندگان به وجود می آید دانخوریها و آبخوریها نباید درتمام طول روز اشغال باشندزیرا پرندگان ضعیف داخل گله قادر به مصرف مقدار غذای مورد نیاز خود به طور آزادانه نخواهند بود اگر تفاوت زیادی در وزن بدن گله مشاهده شود در حقیقت فضای دانخوری کافی برای هر پرنده وجود ندارد حتی اگر دانخوری کافی هر پرنده وجود ندارد حتی اگر دانخوری کافی برا هر پرنده وجود داشته باشد ردیف دانخوریها باید طوری باشد که همه پرندگان به راحتی بدون فشار بیش از حد به غذا دسترسی داشته باشند تا یکسانی گله حفظ شود باید دقت کرد که سطح بستر زیر دانخوریها بیش از اندازه مرتفع و یا کم عمق نباشد تا تفاوت ارتفاع بین دانخوریها افزایش نیابد طرح مناسب دانخوریها و تنظیم جریان غذا در آنها برای هر پن نیز مهم می باشد طرح دانخوریها باید مناسب اندازه پرندگان باشد فاصله سیمهای گریل ، جریان غذا و عمق آن در هر پن و زمان دوباره پرشدن آن نیز مهم می باشد بسیاری از اوقات چندین دانخوری در ردیف دانخوریها بدلیل تنظیم بد جریان غذا و یاعدم کارکرد مناسب اپراتور از غذا خالی می ماند . بالاخره پرندگان گوشتی نباید هرگز بدون غذا باشند زیرا این پرندگان قادر به جبران کمبود غذا بوسیله افزایش مقدار مصرف غذایشان در زمان بعدی نخواهند بود هر پرنده مطابق برنامه غذایی رایج خود در طول روز غذا مصرف می کند و هرگونه توقف غذا خوردن برنامه غذایی بعدی را مختل خواهد کرد و رقابت بین گله را افزایش می دهد توقف غذایی که بیشتر از 4 ساعت ادامه یابد حساسیت به بیماری آنتریت را افزایش خواهد داد که شدیدا اشتها و مقدار مصرف غذا را کاهش خواهد داد پرندگان جوان به توقف مصرف غذا حساستر هستند .

تنشهای محیطی

تنش تاثیر بدی روی مقدار مصرف غذا در طیور کوشتی دارد بالا رفتن سطح بعضی از هورمونها به هنگام استرس سبب انتقال سوخت بدن جهت واکنش جنگندگی و یا پرواز می گرددجذب مواد غذایی و حرکات دستگاه گوارش اساسا در طول واکنشهای استرس کاهش می یابد استرس شدید گذرا احتمالا سبب یک کاهش آنی در مقدار مصرف غذا و یا عملکرد می شود استرس حاد و بحرانی یک تاثیر قابل توجه و مدام روی مقدار مصرف غذا خواهد داشت در کل تنش حاد وبحرانی توسط سه عامل تنش زای محیطی می تواند ایجاد شود : 1- تنش گرمایی 2- شرایط بد هوا 3- شرایط نامطلوب بستر

بیماری و تنشهای ایمنولوژیکی

تنش ایمنولوژیکی ایجاد شده بوسیله بیماری تاثیر مهم و معنی داری روی مقدار مصرف غذا دارد اگر چه بیماری آنتریت تاثیر قابل مشاهده ای روی کاهش مقدار مصرف غذا دارد هر آنتی ژنی نیز که عکس العمل ایمنی را بالا ببرد موجب کاهش اشتها می شود واکنش سیستم ایمنی ذاتی بسیار به مواد مغذی نیازمند است ومقدار ماده غذاییبا بیشتر از سیستم ایمنی اکتسابی کاهش میدهد تحریک اولیه آبشار سیتوکینها همراه با عکس العمل ایمنی ذاتی مستقیما رفتار پرنده را تغییر می دهد بی حالی کاهش فعالیت جمعی و بی اشتهایی در نتیجه تاثیر اینترلوکئین روی مغر و تغییر در سرعت متابولیسم پایه و وجود تب می باشد .این تغییر رفتارها موجب کاهش مقدار مصرف غذا و وزن می گردند علاوه بر کاهش مقدار مصرف غذا موقعیت تغذیه ای پرنده که سیستم ایمنی آن تحریک شده بوسیله کاهش جذب بعضی از مواد غذایی کم می شود .

عوامل موثر بر مقدار تغذیه در جوجه های گوشتی

مقدار مصرف غذا در جوجه های گوشتی همبستگی بسیار نزدیکی باشدت رشد بدن دارد امروزه جوجه های گوشتی پتانسیل ژنتیکی خود را زمانی مشخص می کنند که تمام مواد غذایی مورد احتیاج را به طور کامل و مرتب دریافت نمایند علاوه بر فرمولاسیون صحیح مواد غذایی مقدار مصرف غذا تنها و مهمترین عاملی است که سرعت رشد و راندمان مصرف مواد غذایی را تعیین می کند گله هایی که متوسط افزایش وزن بالایی را در روز نشان می دهند معمولا بالاترین مصرف ماده غذایی و بهترین ضریب تبدیل وتوانائی زنده ماندن را نیز دارا می باشند بنابراین مزارع موفق پرورش دهنده باید از عوامل تاثیر گذار بر روی مقدار مصرف ماده غذایی آگاه باشند کنترل مقدار مصرف غذا تحت تاثیر اثرات متقابل پیچیده بین عواملی است که با فیزیولوژی حیوان ، سیستمهای حسی و احتیاجات غذایی مورد نیاز جهت رشد و نگهداری و مقاومت در برابر بیماریها در ارتباط می باشد مقدار مصرف غذا تحت تاثیر برنامه غذایی و عوامل مدیریتی قرار می گیرد لازم به ذکر است که برنامه غذایی تحت تاثیر فاکتورهایی : از قبیل اجزا مواد خوراکی ، چگونگی تنظیم جیره ، سطح اجزا و جیره و کیفیت پلت قرار می گیرد فاکتورهای مدیریتی که می توانند مقدار مصرف غذا را تحت تاثیر قرار دهند عبارتند از : دردسترس بودن آب و غذا ، مدیریت محیط پرورش ، تراکم گله و کنترل بیماریها . دراین مقاله به طور خلاصه چگونگی تاثیر هر یک از این عوامل بر روی مقدار مصرف غذا بررسی می گردد .

کنترل مقدار مصرف غذا

تئوریهای اساسی فیزیولوژیکی کنترل مصرف غذا و تنظیم اشتها برای اولین بار در پستانداران مطالعه گردید و هنوز اطلاعات خیلی کمی در طیور موجود می باشد کنترل مصرف مواد غذایی در پستانداران تحت تاثیر غذه هیپو تالاموس در مغز می باشد که به عوامل مختلف تحریک کننده و مکانیسم های تنظیم کننده پاسخ می دهند برخلاف پستانداران وضعیت ظاهری و نسبتهای بافتی غذا ، مقدار مصرف ماده غذایی را در طیور بیشتر از مزه و بو تحت تاثیر قرار می دهند چنانچه پرنده قارد به تشخیص شکل ظاهری غذا نباشد آن را مصرف نخواهد کرد در زیر به طور خلاصه به عوامل تنظیم کننده فیزیولوژیکی که اشتها و مقدار مصرف غذا را تحت تاثیر قرار می دهند می پردازیم .

عوامل حسی که مقدار مصرف ماده غذایی را تحت تاثیر قرار می دهند

جنبه حسی مقدار مصرف غذا در سه مرحله از خوردن غذا می تواند طبقه بندی شود .

1- شناسایی مواد غذایی 2- فرو بردن و بلعیدن مواد غذایی 3- فعالیت دستگاه گوارش.
شناسایی مواد غذایی در طیور ابتدا از طریق دیدن می باشد جوجه های تازه هچ شده به طور ذاتی ، از طریق رنگ غذا به طرف آن جذب می شوند Hess در سال 1956 گزارش کرد که رنگهای نارنجی و آبی در دامنه نور مرئی توسط طوطی ترجیج داده می شود.

رنگهای سبز و قرمز نیز توسط جوجه ها و بوقلمونها ترجیح داده می شود واین می تواد دلیل استفاده oasis از رنگ سبز برای تحریک جوجه ها برای اولین بار جهت تغذیه باشد مرغهای جوان به طور ذاتی غذاهای به اندازه و شکل شنهای کوچک را ترجیح می دهند .

همچنین مرغها تمایل قوی به استفاده از حس بینایی جهت شناسایی شکل و رنگ مواد و یاد گرفتن موقعیت آن دارند به طور مثال : پرندگان یاد می گیرند که بر اساس مشخصات ظاهری خوراک ، از موادی که موجب بیماری و یا اثرات ناخوشایند بعد از بلعیدن می شوند اجتناب کنند .

مواد غذایی که ممکن است در تولید بیماری گله های گوشتی نقش داشته باشند حائز اهمیت هستند به طوریکه اگر به گله های گوشتی غذایی با کیفیت پایین داده شود موجب بیماری می شود در مقابل افزایش مصرف غذا بوسیله بهبود وضع ظاهری و کیفیت غذا ممکن می باشد تاثیر مثبت این عامل در دراز مدت به صورت مصرف بیشتر غذا با کیفیت خوب بافتی و خصوصیات ظاهری مناسب ، همراه با اجزا خوب مواد غذایی و جیره نویسی دقیق مشخص می شود .

بالاخره رفتار اجتماعی ، یکی از جنبه های مهم غذا خوردن در طیور می باشد جوجه وقتی که ببیند که سایر افراد گله اقدام به نوک زدن می کنند این کار را انجام می دهد غذا خوردن درجمع پرندگان اغلب زمان بخصوصی در طول روز آغاز می شود حتی اگر در تمام ساعات روز غذا در دسترس آنها باشد .

جوجه ها دانه خوارند راندمان مصرف غذا به اندازه و شکل دانه که خواص فیزیکی دهان حیوان نیز در آن دخالت دارد بستگی دارد پرندگان در مصرف غذا با اندازه ی خیلی بزرگ و یا خیلی کوچک مشکل دارند که علت آن اندازه نوک آنان می باشد جوجه ها دندان ندارند در نتیجه قطعات خیلی بزرگ نمی تواند جویده شده و به قطعات کوچکتر تقسیم شود .

پرندگان غذاهای نرم را هم مصرف می کنند ولی نمی توانند با کارائی مطلوبی غذا را بدون تلف کردن مورد استفاده قرار دهند به علاوه پرندگان در هنگام خوردن غذای آردی کار بیشتری را نسبت به خوراک پلت انجام می دهند به این ترتیب بخشی از انرژی تولید غذا ، کاهش می یابد بدلیل کراتینه شدن نوک ، جابجا کردن غذا در دهان پرندگان به سختی صورت می گیرد .

قطعات غذا ابتدا باید توسط نوک برداشته شده سپس با حرکت سر غذا به طرف عقب دهان رانده می شود در اینجا غذا با بزاق ، قبل از بلعیده شدن پوشانده می شود اگر غذا به صورت خیلی نرم آسیاب شود و به صورت مناسبی پلت نشده باشد با بزاق به صورت یک توده چسبناک در می آید که در نتیجه سفت شده و با بلع غذا تداخل پیش می آورد مخصوصا موقعی که جیره محتوی گندم و یا سایر غلات کوچک باشد بلع غذا بوسیله هر نوع تغییر در سلامت نوک ، مثل نوک چینی شدید جهت جلوگیری از کانیبالیسم درگله و یا زخم های که بوسیله ایجاد می شود پایین خواهد آمد .

مصرف غذا در پرنده بوسیله گیرنده های مکانیکی ، حرارتی و شیمیایی که در دهان موجود است کنترل می شود گیرنده های مکانیکی به پرنده کمک می کنند که کیفیت غذا را متناسب با بافت خوراک تشخیص دهد گیرنده های حرارتی در جوجه ها به سرد بودن سطح نوک واپیتلیوم دهان واکنش نشان می دهند اما به حرارت غذای گرم پاسخ نمی دهند .

گیرنده های شیمیایی نیز که در پرنده در داخل پرزهای چشائی تجمع یافته اند به طور متوسط تقریبا 360 عدد است که از این تعداد حدود 54% در سقف دهان ، 42% در کف دهان و فقط 4% در زبان قرار دارند پرزهای چشائی پخش شده در قسمتهای مختلف دهان با غذا تماس پیدا کرده و پرنده را قادر می سازند که تفاوت بین مواد غذایی را تشخیص دهد اگر چه پرندگان تعداد پرز چشائی بسیار کمتری از پستانداران دارند ولی قادرند مزه غذا و تغییر در مزه را احساس کنند .

کیفیت مرغ گوشتی

کیفیت مرغ گوشتی مسئله‌ای پیچیده و در برگیرنده جوانب مختلف است. به عنوان مثال شکل بدن، بازدهی گوشت سینه و کیفیت گوشت از جنبه‌های مهم موثر در کیفیت مرغ گوشتی هستند. با وجود عوامل تنظیم کننده متعددی که برای دستیابی به این کیفیت وجود دارند، تغذیه به ویژه تاثیر متقابل تغذیه و سایر عوامل محیطی و ژنتیکی نقش مهمی در این میان ایفا می‌کنند.

سه مثال برای تصویر کردن راههای مختلف اصلاح یا کنترل کیفیت مرغ گوشتی آورده شده است. این سه مثال نکات زیر را در بر می‌گیرند:
1. تاثیر متقابل اسیدهای آمینه جیره غذایی و ژنوتیپ
2. چربیهای تغذیه‌ای و ترکیب اسید‌های چرب در مرغ
3. تغذیه اولیه جوجه‌های تازه از تخم در آمده

1. تاثیر متقابل اسید‌های امینه تکمیلی جیره غذایی و ژنوتیپ

اسید‌های آمینه از شاخص‌های عمده اجزای گوشت مرغ می‌باشد، به نحوی که چربی شکم و بازدهی گوشت سینه تحت تاثیر سطح این مواد در خون قرار می‌گیرد. از میان اسید‌های آمینه، لیزین با تاثیرات ویژه برروی ترکیب لاشه شناخته شده است. کمبود لیزین منجر به تحلیل بیشتر عضلات سینه در مقایسه با سایر عضلات بدن می‌شود.

نتایج مقدماتی در تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود لیزین همچنین بر با کاهش PH و قابلیت نگهداری آب بر کیفیت عضلات سینه تاثیر سو می‌گذارد. ترکیب بدن مرغ گوشتی را همچنین می‌توان توسط تکنیک‌های انتخاب ژنتیکی اصلاح نمود به نحوی که کارخانه‌های اجداد با اتخاب‌های ژنتیکی، ژنوتیپ‌هایی تجاری ایجاد کرده‌اند که در جهت افزایش بخشهای اصلی در لاشه همراه با بازدهی بیشترگوشت سینه و چاقی کم‌تر اصلاح شده‌اند.

حال سوال این است که چگونه پاسخ بدن به اسید آمینه تکمیلی تحت تاثیر انتخاب ژنتیکی قرار می‌گیرد. مقایسه بین نژادهای سبک و سنگین تاثیر متقابل ژنوتیپ و تغذیه را نشان می‌دهند. در واقع مرغهایی که از نظر ژنوتیپ سبک هستند بیش از مرغهای چاق به رژیم‌های حاوی پروتئین خام کمتر یا اسید آمینه ضروری کمتر حساسیت نشان می‌دهند .

همچنین استفاده از اسید‌های آمینه رژیم غذایی توسط ژنوتیپ لاغر بهتر انجام می‌گیرد. این مسئله توسط پژوهش‌های متعدد تایید شده است.

2. چربیهای غذایی و ترکیب اسیدهای چرب در مرغ

چربیها و روغنها در رژیم غذایی طیور در درجه اول به عنوان محتویات پر انرژی رژیم مطرح هستند. هر چند که اسید‌های چرب غذایی نقش مهمی در ترکیب اجزای لاشه مرغ گوشتی ایفا می‌نمایند. ترکیب شیمیایی چربیها و روغنها بسیار متغیر می‌باشند. روغنهای گیاهی دارای اسید چرب اشباع نشده بیشتری نسبت به چربی حیوانی می‌باشند.

به طور واضح نوع چربی اضافه شده به رژیم تاثیری عمیق برروی ترکیب اسید چرب در چربی شکم دارد. در واقع ترکیب اسید چرب در چربی شکم ارتباط نزدیکی با چربی‌های غذایی دارد.

همچنین به شیوه مشابهی محتوای اسید چرب در چربی عضلات منعکس کننده ترکیب چربی تغذیه‌ای می‌باشد. بنابراین امکان این مسئله وجود دارد که گوشت مرغ را با اسید‌های چرب خاص. مانند روغن ماهی، کلزا یا تخم کتان در رژیم تقویت نماییم. از نقطه نظر تغذیه‌ای این مسئله در تغذیه انسان هم جالب است که سری اسید‌های چرب ذکر شده اثر حفاظتی در مقابل بیماریهای قلبی-عروقی نظیر تصلب شرایین یا ایجاد لخته در عروق ( ترومبوز ) دارند. با این وجود تقویت و غنی سازی یاد شده منجر به ایجاد چربیهای مایع بیشتری می‌گردد که از نظر بصری و از نظر تکنولوژیک برای کیفیت گوشت مرغ مضر می‌باشند. از آنجایی که اسید‌های چرب اشباع نشده بخصوص اسید‌های چرب اشباع نشده به اکسید شدن بسیار حساس می‌باشند کیفیت حسی این محصول هم ممکن است تغییر نماید (بو و طعم). برای غلبه بر این مشکل می‌توان به رژیم غذایی مرغ ویتامین E اضافه نمود که یک ماده ضد اکسیده کننده (آنتی اکسیدان) است.

نکته قابل نتیجه گیری این که با این هدف که نیازهای کیفی گوشت مرغ برای کشتارگاهها و مصرف‌کنندگان برای کشتارگاه و مشتریان برآورده گردد می‌توان محتوای اسید چرب لاشه را در مرغها اصلاح نمود.

3. تغذیه اولیه در جوجه‌های تازه از تخم در آمده

مرغ گوشتی از لحاظ فیزیولوژیک در حال حاضر در زمان سریعتری به وزن کشتار می‌رسد و هفته اول پس از هچ سهم بزرگتری از کل دوره زندگی مرغ را تشکیل می‌دهد (20% ). در عمل فرایند‌های جوجه‌کشی و حمل جوجه با تاخیری 10 تا 60 ساعته در تغذیه جوجه همراه است. -هرچند که به نظر می‌رسد مواد غذایی موجود در باقیمانده زرده که در طی دوره جنینی استفاده نشده برای تامین غذا در طی دوره بی غذایی مفید باشد ولی این منبع سهم ناکافی در نیاز‌های تغذیه‌ای برای نگهداری و رشد در جوجه‌های گوشتی دارد.

در یک برررسی تحقیقی بر روی جوج‌هایی که با تاخیر 48 ساعته در تغذیه مواجه بوده‌اند، مشخص شد که رشد کلی بدن جوجه‌ها تا زمان شروع تغذیه با تاخیر همراه بود و وزن بدن در 6 روزگی 25% کمتر از جوجه‌هایی بود که تغذیه اولیه در آنها شروع شده بود.

به علاوه تاخیر در شروع تغذیه در روزهای اول زندگی در رشد عضلانی به ویژه در عضلات سینه تاثیر می‌گذارد به نحوی که وزن عضله سینه در جوجه‌هایی که 48 ساعت اول پس از هچ با گرسنگی مواجه‌ بوده‌اند در 4 روزگی به 50% وزن مطلوب می‌رسد.
تغذیه زودرس جوجه‌های تازه از تخم درآمده توجه زیادی را در دهه گذشته به خود جلب کرده است. شروع تغذیه پس از دوره بی‌غذایی به برای جبران عقب ماندگی وزن‌گیری در وزن بدن یا وزن عضلات سینه کافی نیست و به تمهیدات بیشتری برای جبران این عقب‌ماندگی نیاز است.

گرسنگی در زمان بحرانی رشد جوجه‌ها ممکن است اثرات دراز مدت در کارایی و تشکیل گوشت داشته باشد به همین علت تغذیه زودرس پس از درآمدن جوجه‌ها برای کاهش این سوء ‌اثرات توصیه می‌شود (برای مثال اضافه کردن غذا به جعبه‌های حمل جوجه).

همچنین تغذیه زودرس ممکن است پس از دوره گرسنگی بر روی عوامل محیطی و تغذیه‌ای که در رشد جوجه‌ها موثر هستند نقش داشته باشد. تلاش بر این است که رژیم‌هایی فراهم شود که بتواند به شکل جزیی یا کلی بر نتایج تاخیر تغذیه تاخیری غلبه نماید و به همین علت درک عواقب زودرس و تاخیری در رشد عضلات و متابولیسم بدن مرغ ضروری می‌باشد.

مواردی که مطرح گردیدند بایستی برای کل دوره تولید تصمیم داده شود. هدف با تحول جاری در اولویت‌های پرورش مرغ گوشتی تولید مرغهای سنگین‌تر با میزان رشد سریعتر نیست - که منجر به ایجاد مرغهایی با میزان چربی بالا و مشکلات متابولیک و اختلالات پا ناشی از آن می‌شود - بلکه هدف کنترل رشد عضلانی و وزن بدن ( به خصوص در عضلات سینه ) در کل دوره زندگی مرغهای گوشتی است. بنابراین بایستی با اتخاذ استراتژی‌های تغذیه‌ای تغذیه مرغها به حد مطلوب برسد. یک رویکرد که در این مقاله نیز به آن اشاره شده است تنظیم کوتاه و میان مدت گردش کار پروتئین و جایگزین آن در بدن است.